Maak je plannen om te emigreren naar Spanje of woon je er al, dan is het belangrijk om je bewust te zijn van de Gota Fría. Dit mediterrane weerfenomeen zet een ogenschijnlijk zonovergoten landschap om in een decor van duistere wolken, stortregens en plotselinge gevaren. De Gota Fría, ook wel DANA genoemd (Depresión Aislada en Niveles Altos), ontstaat wanneer koude lucht op grote hoogte botst met warme, vochtige zeelucht die opstijgt boven de Middellandse Zee. Het resultaat: extreme buien en modderstromen die dagenlang aanhouden en waarbij droge rivierbeddingen in een oogwenk veranderen in kolkende rivieren.
Dit fenomeen, in de volksmond ooit romantisch ‘de koude druppel’ genoemd, is eigenlijk één van de gevaarlijkste weersituaties langs de Spaanse oostkust. Het komt het vaakst voor in de herfst, wanneer het zeewater nog warm is, terwijl koude luchtsystemen uit het noorden kunnen binnenrollen. Een samenspel van de elementen dat vooral tussen september en november desastreuze gevolgen kan hebben.
In dit artikel nemen we je mee in wat de Gota Fría precies inhoudt: een blik op hoe en wanneer het ontstaat, welke gebieden extra kwetsbaar zijn én concrete tips.
Wat is de Gota Fría?
De Gota Fría is een weersituatie waarbij koude lucht op grote hoogte botst met warme, vochtige lucht vanaf de Middellandse Zee. Dit temperatuurverschil veroorzaakt sterke stijg- en daalbewegingen in de lucht, waardoor zich enorme regen- en onweersbuien vormen. Voor de Spaanse kustgebieden betekent dit soms dagenlang extreme regenval en daardoor grote kans op overstromingen en modderstromen.
Gota Fría of DANA: wat is het verschil?
“Gota Fría” is de traditionele volksnaam, terwijl “DANA” de meteorologische benaming is. Uiteindelijk gaat het om hetzelfde fenomeen, maar DANA beschrijft preciezer de weersituatie: een geïsoleerde koude luchtbel op hoogte. DANA staat voor Depresión Aislada en Niveles Altos.
Waarom is de Gota Fría gevaarlijk?
Het gevaar van een DANA zit hem in de intensiteit van de regen. Binnen een paar uur kan er een jaarhoeveelheid neerslag vallen. Droge rivierbeddingen (ramblas) veranderen in kolkende stromen die auto’s, bomen en puin meesleuren. In steden is er vaak een slechte afwatering, waardoor het water razendsnel kan stijgen. Dit brengt grote schade met zich mee.
Wanneer treedt de Gota Fría op?
Hoewel het fenomeen DANA het hele jaar kan ontstaan, is de kans het grootst in de herfstmaanden (van september tot november).
In die periode is het zeewater nog warm van de zomer, terwijl er ook kans is op koude lucht uit het noorden. Dit contrast tussen warme en koude luchtstromen werkt als een aanjager voor zware buien, vooral wanneer een DANA op één plek blijft hangen.
Volgens AEMET vallen de zwaarste buien vaak in oktober, soms meer dan 200 mm per dag.
Hoeveel regen kan er vallen?
Tijdens een Gota Fría zijn neerslaghoeveelheden van 300 tot 600 mm in 24 uur geen uitzondering. In Orihuela (Alicante) viel in 2019 ruim 500 mm, terwijl in Turís (Valencia) in 2024 een record van 621 mm in zes uur noteerde. Even voor je beeldvorming over de bizarheid van het fenomeen DANA, in Nederland valt gemiddeld ongeveer 800 mm regen in een jaar.
Is de Gota Fría te voorspellen?
Meteorologen van het spaanse weerinstituut AEMET kunnen dagen van tevoren waarschuwen, maar de exacte locatie en timing van een DANA blijven lastig te bepalen. Een kleine verschuiving in het systeem kan een compleet ander gebied zwaar treffen. Spanje werkt met een kleurcode-waarschuwingssysteem (geel, oranje, rood) om het risico voor inwoners en bezoekers aan te geven. Het AEMET heeft een eigen weerapp, zo ben je altijd op de hoogte van de actuele weer informatie in Spanje.
Heeft klimaatverandering invloed op dit fenomeen?
De verandering van het wereldwijde klimaat heeft absoluut invloed de Gota Fría. Door de opwarming van de aarde wordt ook de Middellandse Zee wordt warmer. Hierdoor komt er meer vocht in de lucht en dat vergroot de kans op intensievere en langere buien. Extreme situaties zoals de overstromingen in Valencia in 2024 passen in deze trend.
Historische Gota Fría’s in Spanje
Enkele van de zwaarste rampen:
- 1879 – Santa Teresa: >1000 doden in Murcia, Almería, Alicante.
- 1957 – Valencia: 81 doden, leidde tot omleiding rivier Turia.
- 1962 – Barcelona/Vallès: 600 – 1000 doden.
- 1982 – Pantanada de Tous: dambreuk overspoelt hele regio La Ribera.
- 1987 – Oliva: 817 l/m² in 24 uur.
- 2019 – Orihuela: 7 doden, >500 mm regen.
- 2024 – Valencia: 621 mm in zes uur, honderden slachtoffers.
Waar in Spanje is het risico op een DANA het grootst?
De oost- en zuidoostkust zijn de voornaamste risicogebieden. Denk aan Comunidad Valenciana, Murcia, Alicante, Almería, Catalonië en de Balearen.
De bergen in het binnenland zorgen ervoor dat regenwolken hun lading snel lossen, wat tot plotselinge overstromingen kan leiden. Een opmerkelijk contrast met het anders zo milde klimaat aan de Costa Blanca.
In Spanje bevinden zich ruim één miljoen huishoudens in gebieden met een gemiddeld tot mogelijk risico op overstroming. Dat komt neer op 4,3% van alle woningen in het land. Deze cijfers zijn afkomstig uit een analyse van elDiario.es, gebaseerd op gegevens van het Kadaster en het Nationale Systeem voor Cartografie van Overstroombare Gebieden.
In totaal telt Spanje meer dan 370.000 gebouwen binnen deze risicogebieden. De ligging van zoveel woningen in kwetsbare zones is zorgelijk, zeker nu overstromingen en zeespiegelstijging door klimaatverandering steeds vaker voorkomen. Opvallend is dat dit de eerste keer is dat de situatie van alle ruim 12 miljoen woningen in Spanje op deze manier in kaart is gebracht.
Kaart risicogebieden overstroming in Spanje
Op de onderstaande kaart van Spanje zijn alle gebouwen zichtbaar die in een officieel aangewezen risicogebied liggen. Het gaat om zones met een zogenoemde terugkeerperiode van 100 jaar, waarmee wat betekent dat er gemiddeld eens per eeuw één of meerdere overstromingen plaatsvinden. Door deze kaart te raadplegen, kun je nagaan of jouw woning of straat in zo’n overstroombaar gebied ligt.
Wat moet je doen tijdens een Gota Fría?
- Blijf binnen zodra een code oranje of rood wordt afgegeven.
- Vermijd tunnels, bruggen en ondergelopen wegen.
- Houd noodvoorzieningen klaar: water, voedsel, zaklamp, batterijen en opgeladen telefoons.
- Volg updates via AEMET of lokale nieuwsmedia.
Hoe bescherm je jezelf en je woning?
- Check in de bovenstaande kaart of je woning in een overstromingsrisicogebied ligt.
- Zorg voor een verzekering die overstromingsschade dekt.
- Verbeter afwatering rond je huis.
- Bewaar waardevolle spullen niet in kelders of lage ruimtes.
Goto Fría, serieus weerfenomeen
De Gota Fría is een indrukwekkend, maar wel gevaarlijk natuurverschijnsel dat je serieus moet nemen als je in Spanje woont of erheen verhuist.
Door kennis van dit weerfenomeen, te weten welke schade een Gota Fría kan aanrichten en preventieve maatregelen te nemen kun je jezelf en je woning beter beschermen.
